Wet normalisering rechtspositie ambtenaren
05-12-2018
De rechtspositie van verreweg de meeste ambtenaren wordt op dit moment nog geregeld door de Ambtenarenwet 1929. Dat er een speciale wet voor ambtenaren is en zal zijn, heeft te maken met bijzondere positie van de ambtenaar. Hij of zij werkt in dienst van het algemeen belang, legt bij indiensttreding de ambtseed af en is gebonden aan integriteitsregels. Naast de ambtenaren in de zin van de Ambtenarenwet 1929 is er nog grote groep zg. arbeidscontracten. Zij zijn op basis van een arbeidsovereenkomst werkzaam in dienst van organisaties die een algemeen belang dienen (bijvoorbeeld de Nederlandse Bank en het UWV en de SVB).
Met ingang van 1 januari 2020 treedt de Wet normalisering Rechtspositie Ambtenaren (WNRA) in werking. Door de invoering van de WNRA is het nodig om heel veel andere wetten te wijzigen en op de nieuwe Ambtenarenwet 2017 af te stemmen. Daartoe is er door de regering op 6 november 2018 een wetsvoorstel Aanpassingswet WNRA bij de Tweede Kamer van de Staten-Generaal ingediend.
De nieuwe wet gaat Ambtenarenwet 2017 heten. Volgens de Ambtenarenwet 2017 is ambtenaar degene die werkzaam is krachtens een arbeidsovereenkomst met een overheidswerkgever. De werknemer van de overheid blijft dus ambtenaar. De ambtenarenstatus wordt niet afgeschaft. De WNRA heeft als doel de rechtspositie van ambtenaren zoveel mogelijk gelijk te stellen aan die van werknemers in het bedrijfsleven. Door de WNRA wijzigt de rechtspositie van de ambtenaar van de ene op de andere dag (van rechtswege) van een publiekrechtelijke in een privaatrechtelijke.
De WNRA zorgt ervoor dat per 1 januari 2020 de (eenzijdige) aanstelling van ambtenaren van rechtswege wijzigt in een (tweezijdige) arbeidsovereenkomst tussen de ambtenaar en diens overheidswerkgever. Daar hoeven de overheidswerkgever en de ambtenaar dus helemaal niets voor te doen. De gevolgen van deze overstap zijn, kort gezegd:
- a) het private arbeidsrecht wordt van toepassing op de arbeidsrelatie tussen ambtenaar en overheidswerkgever;
- b) de bestuursrechtelijke regels rond bezwaar en beroep in ambtenarenzaken komen te vervallen; daarvoor in de plaats komen de rechtsgangen bij de kantonrechter en bij het UWV;
- c) de speciale regels voor het arbeidsvoorwaardenoverleg en de doorwerking van gemaakte afspraken, worden vervangen door het cao-recht; zo zullen rechtspositieregelingen zoals CAR-UWO (voor gemeenteambtenaren) en ARAR (voor rijksambtenaren) worden omgezet in cao’s.
- d) de huidige Ambtenarenwet uit 1929 wordt vervangen door de Ambtenarenwet 2017
In de nieuwe Ambtenarenwet 2017 wordt het begrip ambtenaar opnieuw gedefinieerd. Het criterium zal niet langer zijn of de betrokken persoon werkzaam is op basis van een eenzijdige aanstelling, maar of hij of zij in dienst is van een overheidswerkgever. De werknemers van een groot aantal instellingen en instanties, zoals het UVW, TNO, de Nederlandse Bank en de SVB zullen na 1 januari 2020 de ambtenarenstatus krijgen. Het gevolg zal, gezien de nieuwe AW 2017, zijn dat zij de eed of geloften dienen af te leggen en dat zij en hun overheidswerkgevers bij de uitvoering van hun werk de op de Ambtenarenwet 2017 gebaseerde eisen van (ambtelijke) integriteit in acht dienen te nemen (zoals nevenwerkzaamheden melden en geen geschenken aannemen).
De Ambtenarenwet 2017 zal niet op alle ambtenaren van toepassing zijn. Uitgezonderd zijn de politieke ambtsdragers, benoemde bestuurders, leden van Hoge Colleges van Staat, rechterlijke ambtenaren, notarissen, gerechtsdeurwaarders en politieambtenaren en burgerlijke defensieambtenaren en militairen. Voor deze ambtenaren blijft de eenzijdige aanstelling met een eigen ambtelijke rechtspositieregeling behouden.
Ten slotte is het denkbaar dat sommige werknemer die nu de status van ambtenaar hebben, die status met ingang van 1 januari 2020 verliezen omdat hun werkgever niet als overheidswerkgever in de zin van de Ambtenarenwet 2017 wordt beschouwd. Dit zou met namen in het (openbaar) onderwijs het geval kunnen zijn.
Het gaat om een zéér grote wetgevingsoperatie. In het korte bestek van dit artikel kunnen slechts enkele hoofdlijnen worden geschetst. Elk geval is anders. Op toekomstige nieuwe ontwikkelingen kan niet worden vooruitgelopen. Mocht u vragen hebben over de nieuwe wetgeving, dan kunt u bij veel organisaties en ook bij dit kantoor informatie inwinnen.
